NguyenLam
16 April, 2018
Nghệ thuật

Bạn cần gì để “thăng hoa” với nghệ thuật? (P1)

Chao ôi, thưởng thức nghệ thuật chứ đâu phải đi cày. Gồng quá lên như thế làm mất đi sự tao nhã của thú tiêu dao! Rất nhiều người nghĩ vậy. Nghe có vẻ kỳ cục và buồn cười, nhưng đây lại là câu hỏi thực sự nghiêm túc.

Bạn băn khoăn về điểu đó? Không sao, bạn sẽ hiểu vấn đề ngay khi bạn ngắm một tác phẩm nghệ thuật mà cứ như nhìn vào… bức vách hay một cục đất không hơn.

Để dễ hình dung, ta có thể liên tưởng về quá trình đọc một cuốn sách. Việc trước tiên là bạn phải có cuốn sách và nhìn thấy nó. Thứ đến bạn phải đọc được chữ để hiểu nội dung sách nói gì. Mà trình độ của người mới tập đánh vần ghép chữ thì đương nhiên là cách xa so với kẻ đã đọc thông viết thạo rất nhiều. Vậy nên, nhận thức về cuốn sách của mỗi người cũng khác nhau đáng kể. Có người chẳng thể hiểu nổi vì… không biết chữ. Còn khi đã đọc được thì cũng có người hiểu chậm, có người hiểu nhanh. Có người đọc mà như "nước đổ lá khoai" chả hiểu gì, và có người thấy "Ồ, thật là thú vị!".

Nhận biết và thưởng thức nghệ thuật cũng có nhiều điểm tương đồng như thế. Cũng có những điều kiện bắt buộc và một số tố chất, yếu tố nâng cao giúp ta có thể cảm nhận sâu hơn, "phiêu" hơn về nghệ thuật.

Thứ nhất là phải có các giác quan (thị giác. khứu giác, xúc giác, vị giác, thính giác,và cả… linh giác nữa). Tất nhiên rồi. Bởi ta cảm nhận và nhận biết thế giới là thông qua các giác quan. Vậy nên các giác quan của bạn càng đầy đủ, càng tinh anh và nhạy bén càng tốt. Sự đầy đủ, tinh anh, nhạy bén giúp bạn có khả năng thụ cảm nghệ thuật sâu sắc và toàn vẹn hơn. Điều này đặc biệt có ảnh hưởng khi bạn thưởng lãm những tác phẩm nghệ thuật Hiện đại và Hậu hiện đại. Bởi, các tác phẩm thuộc trào lưu này thường cấu thành từ sự giao thoa của nhiều loại hình nghệ thuật khác nhau. Do đó thiếu, yếu giác quan nào thì khả năng nhận biết, tổng hợp và thưởng thức nghệ thuật cũng kém đi đáng kể.

Thứ hai là bạn phải có khiếu thẩm mỹ và trí tưởng tượng. Lại cũng… tất nhiên. Bạn cảm thấy bối rối vì không hiểu mình có khiếu thẩm mỹ hay không? Đừng hoang mang. Có khiếu thẩm mỹ ở đây là hiểu theo nghĩa bạn có khả năng phát hiện và cảm nhận những quy luật mang tính nhịp điệu, giai điệu của tác phẩm nghệ thuật mà bạn thưởng lãm. Vậy nên, có thể nói là ai cũng có cả, nó là một phần của bản năng, sinh ra là đã có trong người rồi. Chỉ có điều là bạn có khiếu ít, khiếu vừa vừa hay rất có khiếu mà thôi. Trí tưởng tượng kết hợp với tư duy logic chính là chìa khoá để bạn mở ra giai điệu, nhịp điệu trong các tác phẩm nghệ thuật. Thiếu đi trí tưởng tượng thì con người chỉ là những cỗ máy không hơn. Mà máy móc, bạn biết rồi đấy, chúng không thụ cảm được nghệ thuật, chúng chỉ hoạt động theo những "form – mẫu" được lập trình khô khan và tính toán sẵn từ trước. Còn nếu cố ép máy móc sáng tạo nghệ thuật thì cuối cùng nó cũng cho ra "sản phẩm", nhưng đó không phải là nghệ thuật, mà là… nghệ thụt thì đúng hơn.

Bạn vẫn hồ nghi về điều đó? Không sao, trang web lamtho.vn có thể cho bạn câu trả lời xác đáng. Trang web này có mục làm thơ bằng máy theo chủ đề tự tạo. Nghĩa là thơ do máy tính làm chứ không phải do con người sáng tác (mặc dù cũng có tý định hướng bởi con người). Thao tác đơn giản thế này: Bạn nhập vào một số "từ khoá" do bạn nghĩ ra, chọn thể loại thơ bạn muốn, rồi nhấn enter. Xong! Vậy là ra thơ – thơ máy. Dễ chưa. Bạn thích làm bao nhiêu khổ thơ cũng được. Cùng một nhóm từ khóa, trong vòng năm phút sẽ cho ra cả trăm bài thơ tùy thuộc vào sự... nhanh tay nhấn enter của bạn. Ái chà! Phen này thì các nhà thơ ra đứng đường hết. Và ngày thơ Việt Nam, có lẽ sẽ chỉ là nơi hội tụ của các phần mềm máy tính làm thơ mà thôi.

Nhập thử vào các từ khoá: mùa hè, nóng, bia, tắc đường, mát mắt, bạn gái. Và chọn thơ làm theo thể lục bát. Chỉ trong tích tắc ta nhận được bài thơ thế này:

Mùa hè nóng tắc đường bia

Rượu chưa ngấm lúc đầm đìa trêu ngươi

Tôi suy tư chớ yêu người

Lời Người gọi giữa đười ươi vay tiền

Cũng vẫn với những từ khoá đó, chuyển lựa chọn sang làm thơ làm theo thể thất ngôn tứ tuyệt thì lại có kết quả thế này:

Nóng mát mắt bầy đặt tắc đường

Mùa hè bia bạn gái tà dương

Rừng phong thu giữa cô đơn giữa

Này cuộc đời chăn chiếu chiến trường

Đấy. Sáng tạo nghệ thuật của máy móc là như thế đó. Rất nhanh, rất hài và có tính giải trí cao. Có điều những người đang ăn uống thì không nên đọc hay nghe thể loại thơ này, bởi dễ có nguy cơ… chết vì bị sặc.